Definicja pracy zdalnej w kodeksie pracy
Praca zdalna to model świadczenia pracy, który zyskał na popularności, szczególnie w kontekście zmian wprowadzonych do kodeksu pracy w 2023 roku. Nowe przepisy kodeksu pracy, obowiązujące od 7 kwietnia 2023 r, precyzyjnie definiują pracę zdalną jako wykonywanie pracy poza stałym miejscem pracy, w szczególności w miejscu zamieszkania pracownika, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (artykuł Praca zdalna w Kodeksie pracy 2024 r., dostępny na zielonalinia.gov.pl). Przepisy te obejmują zarówno stałe, jak i okazjonalne wykonywanie pracy poza siedzibą pracodawcy, co umożliwia elastyczne dostosowanie organizacji pracy do potrzeb zarówno pracownika, jak i pracodawcy.
Różnice między stałą, a okazjonalną pracą zdalną
Praca zdalna, zgodnie z przepisami kodeksu pracy, może przybierać formę stałą lub okazjonalną. Stała praca zdalna oznacza regularne wykonywanie obowiązków zawodowych w pełnym wymiarze czasu pracy lub jego części, zgodnie z ustaleniami zawartymi w umowie o pracę lub w poleceniu pracodawcy. W takim przypadku praca może być wykonywana zdalnie przez cały okres zatrudnienia lub przez określony czas, na przykład w ramach porozumienia zawartego między stronami stosunku pracy.
Praca zdalna okazjonalna, będąca nowością w polskim kodeksie pracy, umożliwia pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej przez 24 dni w roku kalendarzowym (artykuł Praca zdalna – przepisy, wniosek. Wszystko, co musisz wiedzieć, dostępny na edenred.pl). Ten model nie wymaga formalnego porozumienia między pracodawcą a pracownikiem, a jego celem jest elastyczne dostosowanie warunków pracy do indywidualnych potrzeb pracownika, na przykład z powodu sytuacji losowych czy konieczności załatwienia spraw osobistych. Okazjonalna praca zdalna może być inicjowana zarówno przez pracownika, poprzez złożenie wniosku, jak i przez pracodawcę, poprzez wydanie polecenia pracy zdalnej.
Kiedy praca może być wykonywana zdalnie?
Kodeks pracy precyzuje, że praca zdalna może być wykonywana w sytuacjach, gdy charakter pracy, jej rodzaj oraz organizacja pracy na to pozwalają. Praca zdalna jest więc możliwa, gdy pracownik ma odpowiednie warunki techniczne do wykonywania pracy zdalnej, w tym dostęp do narzędzi pracy oraz niezbędnych materiałów. Przepisy kodeksu pracy wymagają, aby pracodawca zapewnił pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy w dotychczasowym miejscu pracy, jak również w miejscu, gdzie praca zdalna będzie wykonywana, zgodnie z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca może również polecić wykonywanie pracy zdalnej w szczególnych sytuacjach, takich jak zagrożenie epidemiologiczne lub inne okoliczności, które uniemożliwiają pracownikowi świadczenie pracy w dotychczasowym miejscu pracy (artykuł Praca zdalna, dostępny na gov.pl). W takich przypadkach pracownik jest zobowiązany do przestrzegania zasad pracy zdalnej i stosowania się do poleceń pracodawcy. Jeśli jednak po upływie 30 dni od otrzymania wniosku pracownik nie wyrazi zgody na dalsze wykonywanie pracy zdalnej, pracodawca powinien rozważyć przywrócenie poprzednich warunków pracy, biorąc pod uwagę organizację pracy oraz warunki pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika.
Przepisy kodeksu pracy jasno określają, że praca zdalna nie może naruszać ustalonych godzin pracy pracownika ani zmieniać jego praw wynikających ze stosunku pracy. W przypadku pracy zdalnej pracodawca jest zobowiązany do pokrycia kosztów związanych z jej wykonywaniem, takich jak zużycie materiałów i narzędzi pracy, co jest również uregulowane prawnie. Zakończenie pracy zdalnej i przywrócenie poprzednich warunków pracy następuje w dniu, który przypada po upływie 7 dni roboczych od dnia otrzymania polecenia przez pracownika, chyba że dalsze wykonywanie pracy zdalnej jest możliwe na podstawie odrębnych ustaleń.
Regulacje prawne dotyczące pracy zdalnej
Zmiany w kodeksie pracy, które weszły w życie 7 kwietnia 2023 r., wprowadziły istotne modyfikacje dotyczące pracy zdalnej. W odpowiedzi na dynamicznie zmieniające się warunki pracy oraz rosnące zapotrzebowanie na elastyczność zatrudnienia, polski ustawodawca precyzyjnie uregulował zasady pracy zdalnej, określając, w jakich okolicznościach i na jakich warunkach może ona być wykonywana. Nowe przepisy kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw jasno definiują obowiązki zarówno pracodawcy, jak i pracownika w związku z organizacją i wykonywaniem pracy zdalnej.
Stanowisko pracy i rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika
Zgodnie z nowymi przepisami, stanowisko pracy w przypadku pracy zdalnej musi spełniać określone standardy, niezależnie od tego, gdzie fizycznie się znajduje. Organizacja stanowiska pracy jest kluczowa, zarówno ze względu na zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jak i na efektywność wykonywania zadań. Rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika zdalnie musi być zgodny z ustaleniami wynikającymi z umowy o pracę lub z polecenia pracodawcy, co oznacza, że wykonywana praca powinna odpowiadać kwalifikacjom i zakresowi obowiązków pracownika.
Zmiany w kodeksie pracy kładą duży nacisk na to, aby praca zdalna była wykonywana w sposób, który nie obniża jakości realizowanych obowiązków zawodowych. Pracownik powinien mieć odpowiednie warunki do wykonywania swoich zadań, co obejmuje zarówno dostęp do narzędzi pracy, jak i wsparcie techniczne ze strony pracodawcy. Nowe przepisy wprowadzają również obowiązek regularnej konserwacji narzędzi pracy, które są bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej.
Zasady organizacji pracy zdalnej
Przepisy kodeksu pracy szczegółowo regulują zasady organizacji pracy zdalnej. Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi narzędzia niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, a także pokryć koszty pracy zdalnej, takie jak zużycie energii, materiały biurowe, czy inne wydatki bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy. Ponadto, organizacja pracy powinna być dostosowana w taki sposób, aby zapewnić jak najwyższą efektywność i komfort pracy.
Niezależnie od miejsca wykonywania pracy, przepisy kodeksu pracy wymagają, aby praca była realizowana zgodnie z ustalonym harmonogramem oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest zobowiązany do monitorowania warunków pracy zdalnej oraz regularnej oceny, czy są one zgodne z obowiązującymi standardami.
Zaprzestanie wykonywania pracy zdalnej
Kodeks pracy przewiduje, że zaprzestanie wykonywania pracy zdalnej i przywrócenie poprzednich warunków pracy następuje w dniu przypadającym po upływie 30 dni od otrzymania wniosku pracownika lub polecenia pracodawcy. Oznacza to, że pracownik może złożyć wniosek o powrót do pracy stacjonarnej, a pracodawca ma obowiązek go rozpatrzyć, chyba że dalsze wykonywanie pracy zdalnej jest uzasadnione organizacją pracy lub specyfiką stanowiska.
Zaprzestanie pracy zdalnej może być również inicjowane przez pracodawcę, szczególnie w sytuacjach, gdy zmienia się organizacja pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika wymaga jego obecności w zakładzie pracy. W takich przypadkach przywrócenie poprzednich warunków pracy powinno nastąpić z odpowiednim wyprzedzeniem, aby pracownik miał czas na dostosowanie się do nowych okoliczności.
Nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej i ich wpływ na stosunek pracy
Nowelizacja kodeksu pracy wprowadziła nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej, które mają istotny wpływ na stosunek pracy. Zmiany te mają na celu ułatwienie pracodawcom i pracownikom adaptacji do nowych realiów rynku pracy, gdzie elastyczność i możliwość pracy zdalnej stają się coraz bardziej pożądane. Zasady pracy zdalnej powinny być jednak jasno określone, zarówno w umowie o pracę, jak i w regulaminach wewnętrznych, aby uniknąć nieporozumień i sporów.
Pracownik wykonujący pracę zdalną ma prawo do wszystkich świadczeń wynikających z kodeksu pracy, niezależnie od tego, gdzie znajduje się jego stanowisko pracy. Związane z wykonywaniem pracy zdalnej obowiązki pracodawcy obejmują nie tylko organizację pracy, ale także zapewnienie bezpiecznych warunków pracy, co jest szczególnie ważne w kontekście wykonywania pracy zdalnej przez pracownika.
Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy
Wprowadzenie pracy zdalnej do kodeksu pracy znacząco zmieniło relacje między pracownikami a pracodawcami, wprowadzając nowe obowiązki oraz prawa po obu stronach stosunku pracy. Zrozumienie tych zmian jest kluczowe zarówno dla pracowników, jak i pracodawców, aby zgodnie z prawem i efektywnie zarządzać pracą w nowej rzeczywistości zawodowej.
Prawa i obowiązki pracownika
Pracownik wykonujący pracę zdalną, niezależnie od wymiaru czasu pracy, ma prawo do takich samych warunków zatrudnienia, jak w przypadku tradycyjnej formy pracy. Oznacza to, że przepisy prawa pracy, regulujące kwestie wynagrodzenia, godzin pracy, odpoczynku czy urlopu, mają zastosowanie również w przypadku pracy zdalnej.
Prawa i obowiązki pracodawcy
Pracodawca, wprowadzając pracę zdalną, zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi odpowiednich warunków technicznych i organizacyjnych. Obejmuje to dostarczenie niezbędnych narzędzi do pracy oraz pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem pracy zdalnej. Pracodawca musi również zapewnić, że stanowisko pracy, niezależnie od tego, gdzie się znajduje, spełnia wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
W związku z wykonywaniem pracy zdalnej pracodawca ma prawo kontrolować pracownika, jednak musi to robić w sposób, który nie narusza prywatności pracownika ani jego domowego środowiska. Kontrola ta może obejmować monitorowanie efektywności pracy oraz sprawdzanie, czy warunki pracy są zgodne z przepisami prawa. Pracodawca ma także prawo do zaprzestania wykonywania pracy zdalnej przez pracownika i przywrócenia poprzednich warunków pracy, jeśli uzna to za konieczne ze względu na organizację pracy lub specyfikę stanowiska.
Zgoda na pracę zdalną i jej zakończenie
Wprowadzenie pracy zdalnej w trakcie zatrudnienia wymaga zgody obu stron stosunku pracy, co powinno być wyraźnie określone przy zawieraniu umowy o pracę lub w formie aneksu do umowy. W przypadku braku zgody pracownika na wykonywanie pracy zdalnej, pracodawca nie może jednostronnie narzucić takiej formy pracy, chyba że przepisy kodeksu pracy przewidują taką możliwość w sytuacjach nadzwyczajnych.
Jeśli chodzi o zakończenie pracy zdalnej, przepisy jasno określają, że przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy następuje w dniu określonym przez pracodawcę, jednak nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia złożenia wniosku przez pracownika. Oznacza to, że pracodawca musi dać pracownikowi czas na przygotowanie się do powrotu do pracy w zakładzie.
Podsumowanie
Praca zdalna, uregulowana w nowelizacji kodeksu pracy z 7 kwietnia 2023 r., to nowoczesne podejście do organizacji pracy. Definiuje ją jako wykonywanie obowiązków poza stałym miejscem pracy, najczęściej w domu, z wykorzystaniem komunikacji elektronicznej. Kodeks pracy wyróżnia stałą i okazjonalną pracę zdalną, każda z nich ma specyficzne wymagania dotyczące stanowiska i organizacji pracy.
Pracownik ma prawo do zgody na wykonywanie pracy zdalnej przy zawieraniu umowy, a także do wnioskowania o zaprzestanie jej wykonywania, co powinno nastąpić najpóźniej w dniu następującym po upływie 30 dni od dnia otrzymania wniosku przez pracodawcę. Pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednie warunki pracy zdalnej, w tym niezbędne narzędzia oraz bezpieczne i higieniczne miejsce wykonywania pracy zdalnej.
Jednak nie wszystkie stanowiska nadają się do pracy zdalnej. W przypadku stanowisk wymagających przebywania na terenie zakładu pracy lub bezpośredniego kontaktu z klientami, pracodawca może podjąć decyzję o odmowie wykonywania takiej pracy w formie zdalnej. Zasady pracy zdalnej powinny być jasno określone, aby unikać nieporozumień i zapewnić sprawne funkcjonowanie organizacji pracy.
